Słownik pojęć
atrybut
w analizie conjoint cecha, zmienna.
analiza conjoint
zaawansowana technika analizy danych ilościowych. Wykorzystuje ona wyniki specjalnie zaprojektowanego badania ankietowego. Podczas jego trwania respondenci dokonują oceny poszczególnych wariantów produktu lub usługi, będących kombinacją różnych poziomów (wartości) charakteryzujących je cech – atrybutów. W rezultacie analizy conjoint można uzyskać informacje m.in. o hierarchii wyróżnionych cech pod względem ich znaczenia w podejmowaniu decyzji zakupowych przez klientów.
badanie ilościowe
badanie pozwalające ocenić skalę określonego zjawiska (zachowań, opinii, postaw) w badanej zbiorowości. Badania ilościowe realizowane są zazwyczaj z wykorzystaniem ustrukturyzowanych kwestionariuszy ankiety.
badanie jakościowe
badanie, którego celem jest uzyskanie informacji pozwalających na eksplorację danego zjawiska lub dogłębne zrozumienie jego specyfiki i zróżnicowania. Badania jakościowe realizowane są zazwyczaj z wykorzystaniem narzędzi o dużo mniejszym stopniu ustrukturyzowania niż badania ilościowe, np. scenariuszy zogniskowanych wywiadów grupowych, scenariuszy pogłębionych wywiadów indywidualnych.
badanie segmentacyjne
badania, których celem jest podział respondentów na grupy (segmenty), których członkowie są do siebie podobni pod względem pewnych cech (np. wyznawane wartości, upodobania) . Wyróżnienie segmentów umożliwia dopasowanie działań marketingowych do specyfiki każdej z grup.
błąd I rodzaju
w procedurze testowania hipotez statystycznych błąd polegający na odrzuceniu prawdziwej hipotezy zerowej.
błąd II rodzaju
w procedurze testowania hipotez statystycznych błąd polegający na zachowaniu nieprawdziwej hipotezy zerowej.
CAWI
(Computer-Assisted Web Interviewing) - skrót używany na określenie badania ankietowego, realizowanego za pośrednictwem Internetu.
czyszczenie danych
etap procesu przygotowania danych do analizy, podczas którego eliminuje się błędy popełnione podczas wprowadzania danych do bazy.
dobór nieprobabilistyczny
schemat doboru próby, w którym nie wykorzystuje się procedury losowania.
dobór probabilistyczny
schemat doboru próby, zakładający wykorzystanie procedury losowania. Dla każdej jednostki znajdującej się w populacji, z której dokonywane jest losowanie, można w takiej sytuacji zdefiniować pewne określone, niezerowe prawdopodobieństwo trafienia do takiej próby.
dobór próby
proces doboru jednostek do badania.
efekt pierwszeństwa
w badaniach ankietowych skłonność respondenta do wybierania pierwszej odpowiedzi z zaprezentowanej kafeterii.
efekt świeżości
w badaniach ankietowych skłonność respondenta do wybierania ostatniej odpowiedzi z zaprezentowanej kafeterii.
eksperyment
rodzaj badania ilościowego, którego wykorzystanie umożliwia zweryfikowanie sformułowanych w początkowych etapach procesu badawczego hipotez o wpływie zmiennych niezależnych (kontrolowanych przez eksperymentatora) na zmienną/-e zależną/-e. Przed rozpoczęciem eksperymentu badacz w sposób losowy przydziela uczestników badania do jednej z przynajmniej dwóch grup: eksperymentalnej, w której zastosowano oddziaływania zmiennej niezależnej wobec ich uczestników oraz kontrolnej, gdzie takich oddziaływań nie zastosowano.
ewaluacja
procedura badawcza pozwalająca na kompleksową ocenę wartości oraz oszacowanie oddziaływania rezultatów danego działania (projektu, programu, interwencji publicznej). Badania ewaluacyjne pozwalają stwierdzić, w jakim zakresie planowane cele działania zostały osiągnięte.
filtrujące pytanie
pytanie wykorzystywane w celu dopasowania przedstawianych respondentowi pytań do jego istotnych charakterystyk. Rolą pytania filtrującego jest zidentyfikowanie respondentów o interesujących badacza cechach, którym zazwyczaj prezentowany jest specjalnie dlań przygotowany zestaw pytań. Respondenci nie posiadający wymaganych charakterystyk omijają te pytania, przechodząc do dalszej części kwestionariusza. Przykładem pytania filtrującego może być pytanie o posiadanie dzieci. Osobom, które odpowiadają twierdząco, zadaje się wówczas np. pytania o liczbę i płeć dzieci, osoby bezdzietne przekierowuje się do dalszej części ankiety.
grupa eksperymentalna
w badaniach eksperymentalnych grupa, w której zastosowano oddziaływania zmiennej niezależnej (kontrolowanej przez badacza) wobec jej uczestników.
grupa kontrolna
w badaniach eksperymentalnych grupa, w której nie zastosowano oddziaływania zmiennej niezależnej (kontrolowanej przez badacza) wobec jej uczestników.
hipoteza
założenie dotyczące związku pomiędzy dwiema zmiennymi, które badacz stara się zweryfikować w toku procedury badawczej.
hipoteza alternatywna
hipoteza przyjmowana w sytuacji odrzucenia hipotezy zerowej testu.
hipoteza zerowa
wyjściowa hipoteza testów statystycznych, zakładająca zazwyczaj brak związku pomiędzy zmiennymi lub brak istotnych różnic pomiędzy parametrami statystycznymi.
indeks
rodzaj narzędzia badawczego, składającego się z wielu (od kilku do kilkudziesięciu) zmiennych. W przeciwieństwie do skali zmienne te w przypadku indeksu nie są powiązane wspólną przyczyną, ale zgodnie z przyjętymi przez badacza założeniami stanowią zestaw zmiennych, które mogą zostać zaklasyfikowane w obręb ogólniejszej kategorii (indeksu).
kafeteria
w badaniach kwestionariuszowych zestaw potencjalnych odpowiedzi na dane pytanie, z którego dokonuje wyboru respondent.
kafeteria odpowiedzi
lista odpowiedzi, spośród których może dokonać wyboru respondent odpowiadający na pytanie. konceptualizacja - etap procesu badawczego, w którym badacz definiuje kluczowe pojęcia oraz relacje pomiędzy nimi.
kod
etykieta liczbowa, przypisana określonym wartościom danych jakościowych w procesie kodowania.
korelacja
związek pomiędzy dwiema zmiennymi. Korelacja może mieć charakter ujemny (wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej maleje wartość drugiej) lub dodatni (wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wzrasta wartość drugiej zmiennej).
kwestionariusz ankiety
ustrukturyzowany, zaprezentowany respondentom w tej samej formie i kolejności zestaw pytań. Kwestionariusze ankiety są wykorzystywane w badaniach ilościowych.
liczebności obserwowane
w procedurze testu niezależności chi-kwadrat liczebności, jakich oczekiwalibyśmy wówczas, gdyby zmienne były od siebie niezależne.
liczebności oczekiwane
w procedurze testu niezależności chi-kwadrat liczebności rzeczywiste (empiryczne).
mediana
jedna z miar tendencji centralnej. Jest to wartość dzieląca uporządkowany rosnąco zbiór na dwie równoliczne części (w przypadku zbioru o parzystej liczbie wartości jest to średnia z dwu środkowych wartości).
miary rozproszenia
statystyki informujące o zróżnicowaniu wartości zmiennych w obrębie danego zbioru.
miary tendencji centralnej
statystyki informujące o najbardziej typowych lub najbardziej reprezentatywnych wartościach zmiennych dla danego zbioru.
modalna
inaczej dominanta; jedna z miar tendencji centralnej - najczęściej występująca w zbiorze wartość zmiennej.
odchylenie standardowe
jedna z miar rozproszenia. Odchylenie standardowe to pierwiastek kwadratowy z wariancji, czyli sumy podniesionych do kwadratu różnic pomiędzy poszczególnymi wartościami występującymi w zbiorze a średnią, podzieloną przez liczbę występujących w zbiorze wartości.
operacjonalizacja
etap procesu badawczego, w którym badacz przyporządkowuje wskaźniki, których wykorzystanie umożliwia pomiar danego zjawiska do pojęć, zdefiniowanych podczas konceptualizacji.
operat
zbiór wszystkich jednostek tworzących daną populację, z którego dokonuje się losowania próby.
panel
grupa tych samych respondentów, uczestniczących w cyklicznych badaniach, w których wykorzystywane jest to samo narzędzie badawcze (kwestionariusz ankiety).
pilotaż
poprzedzające właściwy proces zbierania danych badanie realizowane według analogicznego schematu co badanie właściwe, ale w mniejszej skali. Pozwala m.in. na identyfikację problemów występujących przy realizacji badania.
poziom atrybutu
w analizie conjoint określona wartość, przyjmowana przez dany atrybut.
pretest
procedura poprzedzająca właściwe badanie, pozwalająca na identyfikację błędów i nieścisłości w kwestionariuszu. próba - wybrany do wzięcia udziału w badaniu (w sposób losowy bądź nielosowy) określony zbiór członków danej zbiorowości (populacji).
profil
w analizie conjoint prezentowany respondentowi wariant produktu lub usługi, będący kombinacją wykorzystywanych w badaniu atrybutów.
pytanie jednokrotnego wyboru
rodzaj pytania, na które respondent udziela jednej odpowiedzi, wybieranej z zaprezentowanej mu przez badacza listy (kafeterii).
pytanie wielokrotnego wyboru
rodzaj pytania, na które respondent może udzielić więcej niż jednej odpowiedzi wybieranej z zaprezentowanej mu przez badacza listy (kafeterii).
pytanie zamknięte
rodzaj pytania z przygotowaną przez badacza listą odpowiedzi (kafeterią), spośród których respondent dokonuje wyboru.
quasi experyment
eksperyment, w którym osoby do grup badawczych dobrano w inny sposób, niż poprzez dobór losowy.
randomizacja odpowiedzi
prezentacja respondentom odpowiedzi w kafeterii danego pytania w losowym porządku. Wykorzystanie randomizacji pozwala na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia efektu pierwszeństwa, efektu świeżości, a także, w przypadku bloków pytań, efektu porządku pytań.
respondent
pojęcie wykorzystywane powszechnie na określenie osoby biorącej udział w badaniach społecznych lub marketingowych (zwłaszcza w badaniach kwestionariuszowych).
skala
rodzaj narzędzia badawczego, składającego się z wielu (od kilku do kilkudziesięciu) zmiennych. W przeciwieństwie do indeksu zmienne te są w przypadku skali determinowane wspólną przyczyną - nieobserwowalną bezpośrednio zmienną ukrytą. Skala służy do pomiaru tego typu zmiennych, takich jak np. lojalność klienta.
tabela krzyżowa
tabela umożliwiająca zaprezentowanie zależności występujących pomiędzy dwiema lub więcej zmiennymi.
test niezależności chi-kwadrat
podstawowy test statystyczny, umożliwiający określenie statystycznej istotności zależności pomiędzy dwiema zmiennymi nominalnymi.
użyteczność całkowita
w analizie conjoint użyteczność danego wariantu produktu/usługi dla respondenta.
użyteczność cząstkowa
w analizie conjoint udział określonego poziomu atrybutu w całkowitej użyteczności wariantu produktu/usługi.
wariancja
miara rozproszenia, będąca sumą podniesionych do kwadratu różnic pomiędzy poszczególnymi wartościami występującymi w zbiorze a średnią, podzieloną przez liczbę występujących w zbiorze wartości.
wartość p
w procedurze testowania hipotez statystycznych miara prawdopodobieństwa uzyskania danej statystyki testowej przy założeniu, że hipoteza zerowa jest prawdziwa.
wskaźnik
zmienna pozwalająca na stwierdzenie, czy dane zjawisko ma miejsce, czy też nie lub też na określenie jego skali.
zmienna
cecha, która przyjmuje przynajmniej dwie wartości.
zmienna niezależna
zmienna wykorzystywana do wyjaśniania zróżnicowania wartości zmiennej zależnej.
zmienna zależna
zmienna, której zróżnicowanie wartości chcemy wyjaśnić za pomocą wykorzystywanych w analizach zmiennych niezależnych.
