Pretest kwestionariusza

Zanim badacz udostępni ankietę wybranym do próby respondentom, powinien dokonać oceny swojego kwestionariusza. W procesie ewaluacji ankiety należy udzielić sobie odpowiedzi na kilka kluczowych pytań:

1. Na ile wykorzystane w kwestionariuszu pytania różnicują respondentów, tzn. na ile respondenci są skłonni udzielać tej samej dopowiedzi na konkretne pytanie? Jeśli pytanie jest słabo różnicujące (np. kiedy 97% respondentów odpowiada na nie twierdząco, a jedynie 3% przecząco) niewiele wnosi ono do późniejszych analiz).
2. W jakim stopniu rozumienie treści pytań przez respondentów jest zgodne z intencją badacza oraz w w jakim stopniu badacz rozumie odpowiedzi respondentów zgodnie z ich intencją?
3. Czy w kwestionariuszu nie znajdują się pytania mierzące praktycznie to samo? (por. DeVaus 2002).

Samego krytycznego spojrzenia badacza na przygotowany kwestionariusz nie można potraktować jako jego wystarczający sprawdzian. Przed udostępnieniem kwestionariusza respondentom rekomendowane jest przeprowadzenie pretestu ankiety, pozwalającego na identyfikację błędów i nieścisłości w kwestionariuszu, na które nie zwrócił uwagi sam badacz. Przeprowadzenie wywiadu poznawczego z przedstawicielami badanej grupy jest jedną z najpopularniejszych, ale nie jedyną formą pretestu. Mogą zostać również zaangażowani eksperci (np. doświadczeni badacze marketingowi lub społeczni), których opinia będzie stanowić podstawę do dokonania zmian w kwestionariuszu (por. Pressner et al. 2004).

Wywiad poznawczy

Jedną z angażujących potencjalnych respondentów form pretestu jest tzw. wywiad poznawczy - metoda służąca krytycznej ocenie transferu informacji, która najczęściej wykorzystywana jest właśnie w procesie oceny kwestionariuszy ankiety (Willis 2004: 3).

Wywiad poznawczy umożliwia identyfikację różnic w rozumieniu pytań przez badacza i respondentów (ibidem:4). Jednym z jego wariantów jest protokół głośnego myślenia (think aloud protocol). Procedura think aloud protocol zakłada, że respondent zastanawia się „na głos“ nad udzieleniem odpowiedzi na zadane mu pytanie (ibidem:156).

Inne techniki wywiadu poznawczego zakładają m.in zadawanie respondentowi przez ankietera dodatkowych pytań, pozwalających uzyskać pomocne badaczowi informacje dotyczące tak samego pytania, jak i udzielonej na nie odpowiedzi (ibidem: 47).

Badanie pilotażowe

Szczególnie w przypadku badań terenowych, przed rozpoczęciem procesu zbierania danych warto nie ograniczać się jedynie do pretestu ankiety, ale przeprowadzić całościowe badania pilotażowe (w literaturze anglojęzycznej określane również jako studium pilotażowe – pilot study).

Badanie pilotażowe realizowane jest według tego samego schematu co badanie główne, ale w mniejszej skali. Pozwala ono na:

• identyfikację nieoczekiwanych przez badacza problemów, które mogą wydatnie utrudnić realizację badania właściwego (takich jak np. problemy z rekrutacją respondentów);
• sprawdzenie rzetelności i trafności wykorzystywanych w badaniu narzędzi;
• sprawdzenie zgodności oczekiwań dotyczących szacowanego czasu wypełniania ankiety z rzeczywistością (Hall 2008:80). 

Wzór cytowania:

Magierowski M. Pretest i pilotaż. Dostępny: http://www.researchonline.pl/baza?podkategoria=43, data dostępu: .././../2013.

Bibliografia

Babbie E. 2004. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Corbetta P. 2003. Social Research: Theory, Methods and Techniques. London: Sage Publications.
Denscombe M. 2010. The Good Research Guide: for small social research projects. New York, NY: McGraw-Hill International.
Sawiński Z. 2007. Dobór próby w badaniach marketingowych. w: Dominika Maison, Artur Noga-Bogomilski (red.) Badania marketingowe: od teorii do praktyki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.