Dobór próby

Proces doboru jednostek do badania (dobór próby) jest kluczowym etapem realizacji badań społecznych i marketingowych. Ważne jest, aby ów proces rozpocząć od precyzyjnego zdefiniowania populacji, z której chcemy dobrać próbę (por. DeVaus 2001: 70). 

W badaniach społecznych i marketingowych wykorzystywane są dwa schematy doboru próby:

• probabilstyczne (losowe) - dobór do tego rodzaju prób zakłada wykorzystanie procedury losowania, a badacz nie ma wpływu na mechanizmy, rządzące doborem konkretnych jednostek do badania; dla każdej jednostki w populacji możemy zdefiniować pewne określone, niezerowe prawdopodobieństwo trafienia do próby;
• nieprobabilistyczne (nielosowe) - w procedurze doboru nie wykorzystuje się procedury losowania - badacz wywiera wpływ na mechanizmy decydujące o doborze konkretnych jednostek do badania; (Corbetta 2003:218, Sawiński 2005:121).

Probabilistyczne schematy doboru próby badawczej

Wśród schematów probabilistycznego doboru próby wyróżnia się:

• dobór losowy prosty - polega on na wylosowaniu z populacji, będącej przedmiotem zainteresowania badacza, określonej liczby jednostek;
• dobór losowy warstwowy - badacz najpierw opisuje strukturę populacji ze względu na istotne zmienne lub ich kombinację, a następnie losuje odpowiednią liczbę jednostek z każdej warstwy, opisanej określoną wartością zmiennej lub kombinacją takich wartości tak, aby struktura wylosowanej próby odzwierciedlała strukturę populacji (np. w populacji 52% stanowią kobiety, 48 % mężczyźni; badacz losuje z warstwy określonej zmienną: płeć taką liczbę kobiet i mężczyzn, by w wylosowanej próbie stanowili oni odpowiednio 52% i 48%);
• dobór losowy systematyczny - z listy wszystkich jednostek populacji losowo wybiera się tą, która stanowić będzie "punkt startowy" w procedurze doboru systematycznego, a następnie dobiera się do próby co k-tą jednostkę (np. co dziesiątą), aż do osiągnięcia założonej liczebności próby;
• dobór zespołowy - wykorzystywany jest wówczas, gdy badacz nie dysponuje kompletną listą jednostek wchodzących w skład populacji; najpierw losuje on subpopulacje - zespoły (np. miejscowości, szkoły), dociera do list ich członków i w oparciu o nie dokonuje losowania próby.

Nieprobabilistyczne schematy doboru próby badawczej

W skład grupy schematów doboru nieprobabilistycznego zalicza się:

• dobór celowy - badacz dobiera jednostki w taki sposób, by stanowiły one jak najbardziej wartościowe źródło informacji o badanym zjawisku, np. do udziału w teście konceptu nowego produktu zaprasza się jego potencjalnych przyszłych użytkowników;
• dobór oparty na dostępności badanych - badacz wybiera do próby te jednostki, które w momencie przeprowadzenia badania są akurat "pod ręką" - np. przechodzą w miejscu, w którym znajduje się ankieter;
• dobór kwotowy - podobnie jak w przypadku losowego warstwowego doboru próby, badacz najpierw opisuje strukturę populacji ze względu na pewne istotne zmienne lub kobinację zmiennych i dobiera jednostki tak, żeby udział każdej z grup opisanych daną wartością zmiennej lub kombinacją wartości różnych zmiennych był w próbie identyczny jak w populacji; w przeciwieństwie jednak do doboru warstwowego, procedura doboru kwotowego nie zakłada losowania jednostek z każdej „wartstwy“, ale umożliwa dobór dowolnych jednostek, które scharakteryzować można okresloną wartością zmiennych lub kombinacją wartości różnych zmiennych;
• dobór metodą kuli śnieżnej - wykorzystywany jest przede wszystkim w badaniach specyficznych, trudno dostępnych grup (np bezdomnych, squatersów, nielegalnych imigrantów). Badacz wykorzystujący ten schemat doboru stara się dotrzeć do członków grupy, których relatywnie łatwo można odszukać, a następnie prosi ich o pomoc w rekrutacji innych osób, przynależących do tej grupy (Babbie 2004, Corbetta 2003, Denscombe 2010, Sawiński 2007).

Wzór cytowania:

Magierowski M. Dobór próby. Dostępny: http://www.researchonline.pl/baza?podkategoria=42, data dostępu: .././../2013.

Bibliografia

Babbie E. 2004. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Corbetta P. 2003. Social Research: Theory, Methods and Techniques. London: Sage Publications.
Denscombe M. 2010. The Good Research Guide: for small social research projects. New York, NY: McGraw-Hill International.
Sawiński Z. 2007. Dobór próby w badaniach marketingowych. w: Dominika Maison, Artur Noga-Bogomilski (red.) Badania marketingowe: od teorii do praktyki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.