Badania ewaluacyjne

Ewaluację można zdefiniować jako "zróżnicowany zestaw metod i działań, zorientowany na krytyczną refleksję nad wartością i jakością interwencji publicznych - zarówno procesów ich wdrażania, jak i efektów" (Olejniczak 2008: 18). Specyfikę pojęcia ewaluacji określa pięć charakterystyk, odnoszących się do tego terminu:

• ewaluacja ma charakter usystematyzowany i analityczny;
• ewaluacja zakłada wyjście poza kanon jednej metodologii i zwraca się w kierunku perspektywy łączącej różne narzędzia i źródła danych - "metodologicznego eklektyzmu";
• ewaluacja jest działaniem systemowym, zakładającym całościowe podejście oraz cykliczność i systematyczność analizy;
• ewaluacja ocenia tak jakość, jak i wartość danej interwencji, podążając dalej niż badania naukowe;
• ewaluacja może dotyczyć tak wstępnej oceny struktury interwencji, czyli pomysłu na program, jak i oszacowania rzeczywistych efektów interwencji (Olejniczak 2008: 19-20).

Ewaluator w swoim działaniu powinien kierować się klarownymi kryteriami. Instytucje Unii Europejskiej wypracowały kilka podstawowych kryteriów ewaluacji, pozwalających na kompleksowe oszacowanie wartości i jakości interwencji. Są to:

• trafność (pytanie o adekwatność planowanych celów oraz metod wdrażania interwencji do problemów, które dana interwencja ma rozwiązać - np. na ile adekwatnym działaniem w kontekście rosnącego bezrobocia jest skoncentrowanie się na kursach, ułatwiających przebranżowienie);
• skuteczność (pytanie o stopień realizacji zakładanych celów - np. na ile w wyniku określonego działania udało się objąć działaniami edukacyjnymi osoby w wieku przedprodukcyjnym z grupy mniejszościowej, które dotychczas nie były objęte takimi działaniami);
• wydajność (pytanie o relacje między nakładami, kosztami, zasobami - zarówno finansowymi, jak i ludzkimi czy administracyjnymi, a efektami, które zostały osiągnięte w wyniku interwencji - np. jakie nakłady finansowe były konieczne, aby zmniejszyć o określoną wartość odsetek osób wykluczonych cyfrowo);
• użyteczność (pytanie o rzeczywiste efekty, które zostały osiągnięte w wyniku interwencji oraz ich adekwatność do sytuacji oraz wyzwań o charakterze społeczno -ekonomicznym, które były przedmiotem interwencji – np. na ile adekwatnym w odniesieniu do problemu niskiego zaangażowania obywatelskiego członków danej społeczności lokalnej jest zwiększenie ich wiedzy obywatelskiej);
• trwałość (pytanie o ciągłość efektów interwencji w perspektywie średnio- i długookresowej - np. jakie są długookresowe efekty wprowadzenia nowych metod nauczania w szkolnictwie podstawowym) (European Commission 1999; 2007 za: Olejniczak 2008:25).

Ewaluacja może zostać przeprowadzona na jednym z trzech etapów interwencji: przed jej wdrożeniem - na etapie jej planowania (tzw. ewaluacja ex ante), na etapie monitorowania procesu jej implementacji (ewaluacja ongoing) lub też po jej zakończeniu (zakładająca kompleksową analizę efektów interwencji - ewaluacja ex post) (Stockmann 2008:64).

Wzór cytowania:

Magierowski M. Badania ewaluacyjne. Dostępny: http://www.researchonline.pl/baza?podkategoria=3, data dostępu: ../../2013.

Bibliografia

European Commission. 1999. MEANS collection: evaluating socio-economic programmes. DG-Regio, Office for Officaial Publications of the European Communities, Luxembourg.
European Commission. 2007. Evalsed - the resource for the evaluation of socio-economic development.
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/evaluation/evalsed/index_en.htm.
Olejniczak K. 2008. Wprowadzenie do zagadnień ewaluacji. W: K. Olejniczak, M. Kozak, B. Ledzion (red.), Teoria i praktyka ewaluacji interwencji publicznych. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwa Pedagogiczne i Naukowe.
Stockmann R. 2008. Evaluation and Quality Development: Principles of Impact-Based Quality Management. Frankfurt: Peter Lang Verlag.